İran'da halk ayaklanması başladı

İran'da yaşayan 22 yaşındaki Mahsa Emini, "başörtüsü kurallarına uymadığı" gerekçesiyle gözaltına alındıktan sonra polis nezaretinde hayatını kaybetti. Genç Mahsa'nın şüpheli ölümü, İran halkını ayağa kaldırdı. Binlerce kişi sokaklara akın ettiği protestolarda en az 3 kişi öldü. Amini için protestolar birçok kentte devam ediyor. Bağımsız işçi sendikaları da “Bu düzeni değiştirmek elimizde” diyerek işçileri mücadeleye çağırdı. İran'da binler, şüpheli bir şekilde can veren genç Mahsa için isyanda. Yarı resmi İran Öğrenci Haber Ajansı'na (ISNA) göre, başkent Tahran'daki Hicab Caddesi'nde toplanan bir grup, Emini'nin ölümünü ve "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyelerini protesto etti. Haberde, göstericilerin yetkililer aleyhinde sloganlar atması üzerine güvenlik güçlerinin göstericilere müdahale ettiği belirtildi. Öte yandan Fars Haber Ajansı da bazı kadın göstericilerin başörtülerini çıkararak, ülke yönetimi aleyhinde sloganlar attığını yazdı. Haberde, motosikletli devriyelerle olay yerine gelen güvenlik güçlerinin cop ve biber gazı kullanarak protestocuları dağıttığı kaydedildi. Sosyal medyada yer alan görüntülerde ise güvenlik güçlerinin göstericilere sert şekilde müdahale ettiği ve bazılarını gözaltına alındığı görüldü. PROTESTOLARDA 3 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ İran'ın yarı resmi Fars Haber Ajansı'nın haberine göre, Kürdistan Eyaleti Valisi İsmail Zareikuşa, eyaletin şehirlerinde düzenlenen gösterilerde 3 kişinin şüpheli şekilde öldüğünü açıkladı. Zareikuşa, 2 kişinin silahla öldürüldüğünü, bir kişinin ise ölüm nedeninin araştırıldığını belirtti. Zareikuşa, silahlı kuvvetlerin, söz konusu 2 kişinin ölümüne neden olan türde bir silah kullanmadığını söyledi. Öte yandan muhalif medyaya yansıyan haberlerde ise gösterilerde 5 kişinin öldüğü, 10 kişinin yaralandığı ileri sürüldü. İran’ın en önemli turistik bölgelerinden olan Kiş Adası’nda polisler protestocuların üzerine ateş açtı. İNTERNET ERİŞİMİNE MÜDAHALE Protestolar sırasında farklı şehirlerde internet erişimi de kesildi. NetBlocks, pazartesi akşamından itibaren İran'ın batısındaki Kürdistan eyaletinin bazı bölgelerinde internet hizmetinde neredeyse tamamen kesinti olduğunu doğruladı. Sanandej ve çevresindeki bölgesel telekomünikasyon kesintisi, protestoların ilk patlak verdiği cuma günü Tahran’da ve ülkenin diğer bölgelerinde internet hizmetinde kısmi bir kesintinin ardından geldi. Uluslararası hacker grubu Anonymous, İran hükümetine karşı bir siber operasyon başlattığını duyurdu. Elon Musk, İran'daki protestoculara Starlink üzerinden internet desteği sağlamak için ABD Hazine Bakanlığı'ndan yaptırım muafiyeti izni aldığı iddia edildi. Dini liderler Hamaney ve Humeyni'nin resimleri devlet binalarından indirilmeye başlandı.Tahran'da başı açık bir kadının devrim muhafızları komutanına kafa tuttuğu anlar sosyal medyada paylaşıldı. BAĞIMSIZ SENDİKALAR: KADINLARIN YANINDAYIZ Mahsa’nın öldürülmesi bağımsız işçi sendikalarını da harekete geçirdi. İran İşçilerinin Özgür Sendikası, yaptığı açıklamada, “Kadın ve özgürlük düşmanı İran rejimi protestoları önlemeye çalıştı. 44 senelik İran baskı rejiminin gölgesi toplumu kuşatmıştır. Bu rejim öfke ve hunharlığını herkesten çok kadınlara yöneltmiştir ve kendi bekasını yalnızca toplumun yağmalanması ve sömürülmesi üzerinden sağlamıştır” denildi. Ahlak polisi devriyelerinin kaldırılmasının talep edildiği açıklamada, “İran işçi sınıfının bir parçası olarak hep bu rejim ve işbirlikçilerinin baskısı altında yaşadık ve farklı baskılara maruz kaldık. Bu yüzden biz işçiler özgürlük mücadelesinde bu bataklık ve insan düşmanı düzene karşı kadınların yanındayız ve hep olacağız” denilirken İranlı işçilere şu çağrı yapıldı: “Büyük sanayi ve üretim, petrokimya, çelik ve otomotiv sektöründe çalışan işçiler! Bize yarattıkları ve her gün bir sevdiğimizi kaybettiğimiz bu cehennem düzenine son vermek sizin ellerinizde. Toplum ve insanlar, üretim çarklarını durdurarak bu cehenneme son verecek sizin ellerinize bakıyorlar. Bu düzeni aşmak her şeyden önce işçi ve emekçilerin başka özgürlükçü toplumsal hareketler ile birleşmesiyle mümkün. Ve bu da var olan düzen ile nihai bir karşılaşmayı gerektirir.” PETROL İŞÇİLERİ: ZORUNLU ÖRTÜNME KALDIRILMALI Petrol Taşeron İşçilerinin Protesto Düzenleme Komitesi adına yapılan açıklamada da “Gerici şeriat kuralları vasıtasıyla yapılan kadın düşmanlığı ve kadına şiddet aslında kadınları kontrol altına almaktan başka bir şey değildir. İşyerlerinde kadınlara karşı ayrımcılık ve kadınların sömürülmesinden taciz, tehdit ve işten çıkarmaya kadar uzanan yöntemler kadınları daha mağdur bir konuma yerleştirmiştir. Bu durumun şiddetlenmesi kadınları her zamandan çok özgürleşme mücadelesinde ve gasp edilen haklarını geri almalarında azimli kılmıştır. Öyle ki, toplumsal hareketlerinde kadınların mücadeleci duruşu özellikle işçi, öğretmen ve emeklilerin mücadelesinde İran rejimini derinden korkuya boğmuştur” denildi. Dayanışma ağlarının yayılması ve ortak eylem planlarının bu düzenden çıkışın yolunu gösterdiğine dikkat çekilen açıklamada, “Mahsa bizim evladımız, ailemizden biridir ve Mahsa’lar çoktur. Dolayısıyla, bu gibi cinayetlere bir daha izin vermemeliyiz. Bu cinayetin sorumluları derhal yargılanmalı, hükümet hesap vermelidir. Baskı aygıtı olan Ahlak Polisi devriyeleri derhal kaldırılmalı. Zorunlu örtünme derhal lağvedilmelidir. Bu zorluğa baş eğmedikleri için hapishanelerde olan bütün kadınlar serbest bırakılmalıdır” denildi. Petrol sektöründeki bütün işçileri dayanışmaya çağıran açıklamada, “Bu gibi cinayetlere kimse sessiz kalmamalı. Bu duruma karşı durmalıyız ve haykırarak protesto etmeliyiz” ifadeleri kullanıldı. OTOBÜS İŞÇİLERİ: BU ZULMÜ PROTESTO ETMELİYİZ Tahran Otobüs işçileri Sendikası (Vahed) açıklamasında da “İran işçi hareketi ve bağımsız işçi örgütleri kadın-erkek eşitliğinin savunucusudur ve her türlü zorunlu örtünme, adaletsizliğe, kadınlara-ezilenlere karşı ayrımcılığa karşı çıkar. Ülkenin mutlak çoğunluğunu oluşturan işçiler, emekçiler ve mahrum bırakılanlar olarak yüksek sesle bu zulmü protesto etmeliyiz. Bu kadın düşmanı, ayrımcılık temelli ve cani sistemin kurbanı olan Mahsa (Jina) ve başkaları için adalet arayışındayız” denildi. GENÇ KADININ DARP EDİLDİĞİ İDDİASI Tahran'da 13 Eylül'de "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırılan Emini'nin 16 Eylül'de yaşamını yitirmesi ülkede infiale yol açmıştı. Tepkiler üzerine Tahran polisinden yapılan açıklamada, İrşad devriyesinin Emini'yi bir saatlik "brifing" için karakola götürdüğü, genç kadının burada aniden bilincini kaybetmesi ve kalp rahatsızlığı yaşaması üzerine hastaneye sevk edildiği belirtilmişti. İran devlet televizyonunda yayınlanan görüntülerde de Emini'nin polis merkezine getirildikten ve bir görevliyle konuştuktan sonra aniden fenalaşarak yere düştüğü görülüyor. Sosyal medyadaki aktivistler ise polisin, genç kadının "aniden" bilincini kaybettiği yönündeki açıklamasını reddederek, Emini'nin polis merkezine getirilmeden önce darp edildiğini iddia ediyor. KADINLAR MAHSA İÇİN SAÇLARINI KESİYOR İranlı kadınlar, Mahsa'nın ölümüne duydukları öfkeye karşı tepkilerini, saçlarını keserek ve başörtülerini çıkartarak göstermeye devam ediyor. Yedi yaşından büyük kadınların başörtüsü takmasının zorunlu kılınması gibi katı kurallara isyan eden kadınlar, ''Saç yoksa günah da yok'' diyerek saçlarını kazıtıyor. İRAN CUMHURBAŞKANI REİSİ, OLAYIN SORUŞTURULMASI TALİMATIN VERMİŞTİ Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, yaşananların ardından hadisenin tüm boyutlarıyla soruşturulması için İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi'ye talimat vermişti. Konunun incelenmesi için Tahran Başsavcılığı ile İçişleri Bakanlığı bünyesinde özel bir araştırma ve inceleme komitesi oluşturulurken, Tahran Adli Tıp Müdürlüğü, genç kadının ölüm nedeninin 3 hafta içerisinde kamuoyuna açıklanacağını duyurmuştu. Mahsa Emini'nin 17 Eylül'de memleketi Sakkız kentindeki cenaze töreni sonrasında Tahran ve ülkenin batısındaki kentlerde protesto gösterileri başlamıştı.