Muhtarlık kurumu, 1944 tarihli ve 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetlerinin Teşkiline Dair Kanun ve 1945 tarihli tüzük ile bugünkü şeklini almıştır. Günümüzde varlığını koruyan ve muhtarlık mahalle yönetimini düzenleyen yasa 05.04.2004 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edildi. Ancak son zamanlarda yapılan değişiklikler ile muhtar seçilme yaşı 25'ten 18'e indirilirken İlkokul mezunu olma şartı da kaldırıldı. Okuryazar olmak yeterli görüldü.  Muhtar, klasik anlamda bir devlet memuru değildir. Bu nedenle devletin hiyerarşik yapısı içinde yer almaz. Muhtarlık, devlet ile vatandaş arasında köprü görevi gören bir yerel yönetim organıdır. Ayrıca, E-Devlet varken mahalle muhtarlarına ihtiyaç var mı sorusu tartışılmaya devam ediyor. Mahalle muhtarlarının maaşları da başka bir tartışma konusu iken kamu görevlisi olan muhtarların eğitim durumunun sadece okuryazar olmakla yetinilmesi Türkiye Yüzyılı bağlamında önemli bir sorun olarak durmaktadır. MUHTARIN GÖREVLERİ Doğrudan halk tarafından seçilerek göreve gelen muhtarlar, devlet işi ve köy veya mahalle işi olmak üzere iki alanda görevlidirler. Mahalle veya köyde kamu düzenini sağlamak; nüfus ve ikamet işlemlerinde yardımcı olmak; doğum, ölüm, evlenme gibi olayların kayıtlarını tutmak; seçim süreçlerinde seçmen bilgilerini dağıtmak; vatandaşla devlet kurumları arasında iletişim kurmak; sosyal yardımlar işlemleri için bilgi iletmek gibi görevler muhtarın görevleri arasındadır. MUHTAR İÇİN GEREKLİ BECERİLER Muhtarın görevlerine bakıldığında seçimle belirlenen muhtarın görevi sadece imza ve mühür kullanmaktan ibaret değildir. Devlet ile vatandaş arasında ilişkiyi ve iletişimi kurmaktan sorumlu olan muhtarın her şeyden önce bazı temel becerilere sahip olması gerekir. Muhtar için en önemli ve gerekli becerilerden diğeri iletişim becerisidir. Sözlü ve yazılı iletişim yeteneği, bir başka ifade ile iletişim becerisi, dikkatli dinlemeyi, fikirleri açıkça ifade etmeyi ve iletişim tarzlarını farklı kitlelere uyarlamayı içerir. Böylece daha iyi ekip çalışması ve iş birliği oluşturulabilir. Kendi yönetiminde olan ihtiyar meclisi, köylüler veya mahalle sakinleri ve görev alanına giren ilgili kamu kurumları ile çok yönlü iletişim kurulması muhtarlık görevinin yerine getirilmesi için gerekli bir beceridir. Bu becerinin yokluğu veya yetersizliği, hem yönetimin işleyişini engelleyecek hem de vatandaş ile devletin veya kamu kurumlarının ilişkisini ve tutumunu bozacaktır. Unutulmaması gereken husus özellikle günümüzde bilgi iletişim teknolojinin hâkim olduğu bir dünyada etkili iletişim, her alanda başarının temel taşıdır. Dijital çağın her insanı için gerekli olan problem çözme becerisi muhtar için çok daha gerekli bir beceridir. Problem çözme becerisine sahip olan bir muhtarın üst düzey düşünme becerilerine de sahip olmasını gerektirir. Problem çözme becerisi karmaşık durumları analiz etme, çözümler belirleme ve sağlam kararlar alma yeteneğini içerir. Kaynakların ve verilerin etkili ve verimli kullanılması, mantıklı ve akıl yürütebilen kişiler aynı zamanda eleştirel düşünebilen ve seçenekleri değerlendirebilen ve nihayet en uygun çözüme karar verebilen kişidir. Aslında bizim kültürümüzde Muhtarın birlikte çalıştığı İhtiyar Heyeti tarihsel olarak çatışma çözümleme ve problem çözme becerisi olan belirli olgunluğa ve yetkinliğe ulaşmış kişilerden teşekkül eder. Kamu görevlisi olan ve devlet ile vatandaşın ilişkisini düzenlemekle sorumlu olan muhtarın duygusal zekâsı da olması gerekir. Kendi duygularını tanımayan bir muhtarın başkasının duygularını tanıması ve yönetmesi mümkün değildir. Duygusal zeka, empati, öz farkındalık ve kişilerarası ilişkileri hassasiyetle ele almayı gerektirir. Böyle bir beceri özellikle çatışmaları çözümlemede çok etkili olacaktır. Bu anlamda duygusal zekâ, muhtarın etkili bir lider olmasını da sağlar. Günümüzün en önemli yönetim sorunlarından birisi de liderliktir. Sadece ülkemizde değil dünyada da çok sayıda yönetici olmasına rağmen çok az sayıda lider olduğu hep vurgulanmaktadır. Liderlik becerisi, yönetim rollerinin ötesine uzanır. Yönetici sadece yönetirken lider ortak hedeflere ulaşmak için başkalarını motive etmeyi, cesaretlendirmeyi, ilham vermeyi ve güçlü şekilde etkilemeyi içerir. Liderlik becerisi cesaretle inisiyatif alabilmeyi gerektirir. Muhtar, sadece bir kamu görevlisi olmak yerine liderlik becerisi ile birleştirici, ilham verici ve uzlaştırıcı olma rollerini de yerine getirebilmelidir. Uyum becerisi, değişen koşullara olumlu yanıt vermeyi, yeni beceriler öğrenme ve yenilikleri benimsemeyi kapsar. Hızla gelişen yeni teknolojiler, prosedürler ve çalışma ortamlarından haberdar olan bir muhtarın yenilikçi olması ve yeniliklere uyum sağlayabilmesi yenilikçi düşünme, zorluklara yeni çözümler bulabilme ve yaratıcı düşünme beceresini geliştirir. Köylü veya mahalle sakini artık eski, güncelliğini yitirmiş uygulamaları tanıyor, yeniyi ve günceli takip ediyor ve sadece kendi coğrafyası değil tüm dünya ile ilgili bilgi sahibidir. Yenilikçi olmayan ve yeniliklere uyum sağlamada yetersiz olan bir muhtar yeniliklerden haberdar olan sakinlere liderlik etmesi beklenmemelidir. Muhtar hem ihtiyar heyeti hem de mahalle sakinleri veya köylülerle birlikte çalışabilme yeteneğine sahip olması hayati önem taşımaktadır. Ekip olarak çalışma becerisi, iş birliği, ekip çalışması, kolektif başarıya katkıda bulunmayı içerir. Empati, karşılıklı anlayış, motivasyon, uzlaşma ve ortak hedeflere odaklanma ve böyle bir çalışmada inisiyatif alabilme muhtarın ekip oluşturma ve ekip çalışması becerisini gösterir. MUHTARLARIN EĞİTİM İHTİYAÇLARI Muhtar olmanın şartları vardır. T.C. vatandaşı ve 18 yaşını doldurmuş olmak, seçilecek yerde en az 6 ay ikamet etmiş olmak şartı var. Ancak, okuryazar olmak yeterlidir, mezuniyet şartı yoktur. Akli melekeler yönünden kısıtlı olmamak ve hüküm giymemiş olmak yeterli. Ancak, içinde yaşadığımız 21. Yüzyılda, dijital çağda kamu görevlisi olan muhtarın sadece okuryazar olması eğitim ve beceri açısından yeterli görülmektedir. Sadece muhtarlar için değil tüm Hayatboyu Öğrenme sürecindeki vatandaşlar için gerekli beceriler 21. Yüzyıl Becerileri başlığı altında belgelenmiştir. Muhtarların kamu hizmetlerini daha verimli, güvenli ve etkin bir şekilde sunabilmeleri için bazı yetkinliklere ve becerile sahip olması gerekir. Bu bağlamda özellikle muhtarların kişisel gelişimlerine, daha verimli hizmet için gerekli becerilere sahip olmalarına katkı sağlamak için muhtarların bir çeşit hizmet-içi eğitim gibi bir eğitime tabi tutulması gerekli gibi görünmektedir. TÜRKİYE YÜZYILI MUHTAR TİPİ Bizim kültürümüzde yalan söylemek yoktur. Hile ve haksızlık, adam kayırmacılık, her türlü ayrımcılık bizim kültürümüzde yer almaz. İnsanlarımız ahlaklıdır, ahlaki normlara uyar, saygı, sevgi gösterirler. Muhtarlarımızdan da ahlaklı olması, ahlaki normlara uyması, topluma saygılı olması beklenmektedir. Bir kamu görevlisi olan muhtarın ahlaksız veya etik kurallara uymayan, kültürümüze aykırı tutum ve davranışlarda bulunması beklenmez. Geçmişte kalan muhtar davranış kalıplarına göre “aydın kişi rakı sofrasında belli olur” anlayışına uyarak ayyaş veya alkolik bir muhtar tipi artık geçerli değildir. Otoriter, baskıcı, ayrımcı değil saygılı, katılımcı, işbirlikçi, ahlaklı ve etik kurallara uyan bir muhtar tipi kültürümüzün gerekli gördüğü bir muhtar tipidir. Türkiye Yüzyılı hedefine uygun, Maarif Modelinin gerektirdiği irfan ve ahlak derinliğinin farkında olan bir muhtar tipi artık değişen ve dönüşen toplumumuzun da istediği ve beklediği bir muhtar tipidir. Dijital çağda ve Türkiye Yüzyılı hedefine uygun olarak anlama, kavrama düzeyi yüksek, analitik düşünme, yaratıcılık ve yenilikçilik düzeyinde üst düzey düşünme becerilerine sahip muhtarların toplumumuza ve kültürümüze katkısı önemlidir. Bu nedenle temel yönetim becerileri yanında insani yumuşak becerilere (Soft skills) sahip yöneticiler beklemek vatandaşımızın da haklı bir beklentisi haline gelmiştir. MUHTARLAR AKADEMİSİ Bu arada, bir Hayatboyu Öğrenme (Lifelong Learning) ve Yetişkin Eğitimi (Androgoji) uzmanı olarak, Sinop Üniversitesinin inisiyatifi ile hayata geçirilmesi planlanan “Muhtarlar Akademisi” programını değerli buluyor, Sinop Üniversitesi yönetimini tebrik ediyorum. Elbette muhtarlar için de eğitim şart!