Prof. Dr. Mehmet ŞAHİN
Köşe Yazarı
Prof. Dr. Mehmet ŞAHİN
 

Zorbalık, Taciz ve Akademik Mobbing

İlk olarak 1984 yılında Dr. Heinz Leymann İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık konulu bir raporda ilk kez mobbing terimini, yıldırma, baskı, psikolojik tacizi içine alacak şekilde kullandı. Köken olarak bir grup insanın bir kişiye veya bir gruba sosyal kabadayılık yapması anlamına gelen mobbing sadece iş yeri ile sınırlı değildir. Üniversiteler, okullar, dernekler, sivil toplum kuruluşları gibi topluluk halinde çalışmanın zorunlu olduğu her yer mobbing alanı olabilir. Psikolojik terör, duygusal taciz, psikolojik suiistimal, zorbalık, mobbing terimi kapsamındadır. Kısaca mobbing, çalışanların fiziksel, psikolojik veya sosyal açıdan rahatsız edilmesi, taciz edilmesi veya yıldırılmasıdır. İş yerinde psikolojik baskıya maruz kalmak, son yıllarda giderek artan bir sorun haline gelmiştir. Mobbing Türleri Fiziksel, psikolojik veya sosyal taciz, ayrımcılık, iş yükü artırma, işten çıkarma tehdidi, çalışanı itibarsızlaştırma gibi davranışlar mobbing türleridir. Aynı düzeydekilerin birbirlerine uyguladıkları taciz, yatay mobbing olarak adlandırılırken, çalışanın yöneticiye psikolojik şiddet dikey mobbing olur. Yöneticinin çalışana uyguladığı mobbing ise düşey mobbing olarak adlandırılır. Çalışanların bilgi saklama veya yanlış bilgi vermesi, haksız şikâyet ve suçlamalarda bulunmaları,  dedikodu ve iftira atmaları dikey mobbing grubunda yer alır. Eşit koşullar içinde bulunan çalışanların çekememezlik, rekabet, kişisel hoşnutsuzluk gibi gerekçelerle birbirlerine uyguladıkları psikolojik şiddet yatay mobbing türüdür.  Bir çalışanın diğer çalışanlar tarafından dışlanması, diğer çalışanlar tarafından sürekli eleştirilmesi, küçümsenmesi yatay mobbing türüdür. İşveren, Rektör, Dekan, Müdür veya herhangi bir yöneticinin ast durumundaki çalışanlara uyguladığı psikolojik taciz söz konusu olursa, bu düşey mobbing türüne girer. Bu mobbing türünde tacizci gücünü işyeri içi hiyerarşiden almaktadır. Yönetici olarak kendisinden daha alt veya düşük seviyedeki bir başka çalışana karşı sevk ve idare etme, talimat verme gibi yetkileri kötüye kullanarak mobbing yapar. Kendisinden daha başarılı olan bir astın varlığı, yaş farkı, kayırma gibi nedenler düşey mobbing türüdür. Kayırmacılık, günümüzde en yaygın mobbing nedenidir. Bir kimse liyakatına bakılmadan genellikle politik nedenlerle kayırılmak suretiyle bir üst makama getirilmiş ise, kendisini daha güçlü ve dokunulmaz hissedebilir. Bu durumda politik görüşü kendisine yakın olmayan çalışan, potansiyel bir mobbing kurbanıdır. Akademik Mobbing Çalışanların işyerinde mutluluğu, çalışanlar arasındaki kişisel ilişkilere ve meslektaşlar arasındaki ilişkiye bağlıdır. Bu işyeri akademik bir ortam olunca da bu durum değişmez. Akademik kurumlar olan üniversitelerde akademik ve idari personel arasındaki ilişkiler üniversitelerde çalışan akademisyenlerin mutluluğunu ve buna bağlı olarak da verimliliğini arttırır. Literatüre bakılırsa mobbing üniversitelerde daha yaygındır. Mobbing, sorunlu olduğu algılanan veya hedef olarak belirlenen bir akademisyeni belirledikten sonra yapılan bir sosyal eleme biçimidir. Mobbing, zorbalıktan farklıdır. Mobbing de hedeflenen akademisyene karşı diğer akademisyenler bir grup oluşturur veya çete kurarlar. Nihai amaç belirlene ve hedefe yerleştirilen akademisyeni üniversiteden atmak veya etkisiz hale getirmektir. Mobbing uygulamasına dâhil olan akademisyen sayısı arttıkça mobbing şiddeti ve etkisi de artar ve o akademik kurumda mobbing yaygın bir taciz halini alır. Öğretim üyesi mobbing olayları, ihbarlar ve meslektaşların şikâyetleri yoluyla gün yüzüne çıkarılabilir. Ancak, öğretim üyesine mobbing, akademik bir ortamda yaygın olsa da sessiz devam eder. Bu nedenle görünürlüğü düşüktür. Akademik kurumda mobbing sessiz seyrettiği için seslendirmek ve belgelemek neredeyse imkânsızdır. Akademik kurumda mobbing, üniversitenin imajına yönelik bir tehdittir. Bu tehdidin o akademik kurumda yönetici kadrosunun duyarlılığı ile ortadan kaldırılabilir. Ancak sorunu, yani tacizi veya mobbing uygulamasını yönetici uyguluyorsa ne yapılmalı? Kimi kime şikâyet edeceksin durumu ortaya çıkmaktadır. Bir akademik kurum yöneticisi düşünün. Çalışanını kıskanır çünkü kendi liyakat ile üst olmamıştır. Mobbing uygulamak suretiyle alt çalışanlara hâkim olmak ve onları yıldırmak ister. Fazla iş yükü verir, başka bir birime görevlendirir, aşağılayıcı görülen bir iş verir, vs. Bir akademik kurum yöneticisi düşünün.  Akademik ağırlığı yoksa bunu telafi etmenin yollarını arar. Yetki kullanarak hedeflediği akademisyene mobbing uygular. Sürekli izlemeye alır. Bir akademik kurum yöneticisi düşünün. Kendi pozisyonunu korumak için riskli gördüğü çalışana veya çalışanlara tipik düşey ve dikey mobbing türlerini uygular. İzleme ve dosyalama yapar. O da yetmiyorsa yetkisi dâhilinde merkezden uzaklaştırır.  Bir akademik kurum yöneticisi düşünün. Akademik hiyerarşiye uygun terfilerde kayırmacılık yapar. Kendisine yakın veya politik görüşüne, inancına, mezhebine, cemaatına yakın olanlara hiyerarşik yükselmede öncelik tanır, yakın olmayanların terfilerini geciktirir veya vermez. Üstü örtülü, belgelenemeyen, fakat yöneticiye tanınan yetki dahilinde olan bu durum da psikolojik mobbing olarak görülür.  Akademik mobbing açık olan, görülebilen veya belgelenebilen bir durum değildir çoğu zaman. Adı üstünde, mobbing, psikolojik bir tacizdir. Cumhurbaşkanlığı tarafından İşyerlerinde Psikolojik tacizin Önlenmesi Genelgesi (2025/3) yayınlandı. Bu genelgede de yöneticilerin psikolojik tacizi önlemesi için sorumlulukları yer almaktadır. Ancak temel bir soru ve soruna cevap bulmak gerekir! Ya mobbing uygulamasını yöneticinin kendisi yapıyorsa?
Ekleme Tarihi: 01 Nisan 2025 - Salı

Zorbalık, Taciz ve Akademik Mobbing

İlk olarak 1984 yılında Dr. Heinz Leymann İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık konulu bir raporda ilk kez mobbing terimini, yıldırma, baskı, psikolojik tacizi içine alacak şekilde kullandı. Köken olarak bir grup insanın bir kişiye veya bir gruba sosyal kabadayılık yapması anlamına gelen mobbing sadece iş yeri ile sınırlı değildir.

Üniversiteler, okullar, dernekler, sivil toplum kuruluşları gibi topluluk halinde çalışmanın zorunlu olduğu her yer mobbing alanı olabilir. Psikolojik terör, duygusal taciz, psikolojik suiistimal, zorbalık, mobbing terimi kapsamındadır. Kısaca mobbing, çalışanların fiziksel, psikolojik veya sosyal açıdan rahatsız edilmesi, taciz edilmesi veya yıldırılmasıdır. İş yerinde psikolojik baskıya maruz kalmak, son yıllarda giderek artan bir sorun haline gelmiştir.

Mobbing Türleri

Fiziksel, psikolojik veya sosyal taciz, ayrımcılık, iş yükü artırma, işten çıkarma tehdidi, çalışanı itibarsızlaştırma gibi davranışlar mobbing türleridir. Aynı düzeydekilerin birbirlerine uyguladıkları taciz, yatay mobbing olarak adlandırılırken, çalışanın yöneticiye psikolojik şiddet dikey mobbing olur. Yöneticinin çalışana uyguladığı mobbing ise düşey mobbing olarak adlandırılır. Çalışanların bilgi saklama veya yanlış bilgi vermesi, haksız şikâyet ve suçlamalarda bulunmaları,  dedikodu ve iftira atmaları dikey mobbing grubunda yer alır.

Eşit koşullar içinde bulunan çalışanların çekememezlik, rekabet, kişisel hoşnutsuzluk gibi gerekçelerle birbirlerine uyguladıkları psikolojik şiddet yatay mobbing türüdür.  Bir çalışanın diğer çalışanlar tarafından dışlanması, diğer çalışanlar tarafından sürekli eleştirilmesi, küçümsenmesi yatay mobbing türüdür.

İşveren, Rektör, Dekan, Müdür veya herhangi bir yöneticinin ast durumundaki çalışanlara uyguladığı psikolojik taciz söz konusu olursa, bu düşey mobbing türüne girer. Bu mobbing türünde tacizci gücünü işyeri içi hiyerarşiden almaktadır. Yönetici olarak kendisinden daha alt veya düşük seviyedeki bir başka çalışana karşı sevk ve idare etme, talimat verme gibi yetkileri kötüye kullanarak mobbing yapar. Kendisinden daha başarılı olan bir astın varlığı, yaş farkı, kayırma gibi nedenler düşey mobbing türüdür.

Kayırmacılık, günümüzde en yaygın mobbing nedenidir. Bir kimse liyakatına bakılmadan genellikle politik nedenlerle kayırılmak suretiyle bir üst makama getirilmiş ise, kendisini daha güçlü ve dokunulmaz hissedebilir. Bu durumda politik görüşü kendisine yakın olmayan çalışan, potansiyel bir mobbing kurbanıdır.

Akademik Mobbing

Çalışanların işyerinde mutluluğu, çalışanlar arasındaki kişisel ilişkilere ve meslektaşlar arasındaki ilişkiye bağlıdır. Bu işyeri akademik bir ortam olunca da bu durum değişmez. Akademik kurumlar olan üniversitelerde akademik ve idari personel arasındaki ilişkiler üniversitelerde çalışan akademisyenlerin mutluluğunu ve buna bağlı olarak da verimliliğini arttırır.

Literatüre bakılırsa mobbing üniversitelerde daha yaygındır. Mobbing, sorunlu olduğu algılanan veya hedef olarak belirlenen bir akademisyeni belirledikten sonra yapılan bir sosyal eleme biçimidir. Mobbing, zorbalıktan farklıdır.

Mobbing de hedeflenen akademisyene karşı diğer akademisyenler bir grup oluşturur veya çete kurarlar. Nihai amaç belirlene ve hedefe yerleştirilen akademisyeni üniversiteden atmak veya etkisiz hale getirmektir. Mobbing uygulamasına dâhil olan akademisyen sayısı arttıkça mobbing şiddeti ve etkisi de artar ve o akademik kurumda mobbing yaygın bir taciz halini alır.

Öğretim üyesi mobbing olayları, ihbarlar ve meslektaşların şikâyetleri yoluyla gün yüzüne çıkarılabilir. Ancak, öğretim üyesine mobbing, akademik bir ortamda yaygın olsa da sessiz devam eder. Bu nedenle görünürlüğü düşüktür. Akademik kurumda mobbing sessiz seyrettiği için seslendirmek ve belgelemek neredeyse imkânsızdır.

Akademik kurumda mobbing, üniversitenin imajına yönelik bir tehdittir. Bu tehdidin o akademik kurumda yönetici kadrosunun duyarlılığı ile ortadan kaldırılabilir. Ancak sorunu, yani tacizi veya mobbing uygulamasını yönetici uyguluyorsa ne yapılmalı? Kimi kime şikâyet edeceksin durumu ortaya çıkmaktadır.

Bir akademik kurum yöneticisi düşünün. Çalışanını kıskanır çünkü kendi liyakat ile üst olmamıştır. Mobbing uygulamak suretiyle alt çalışanlara hâkim olmak ve onları yıldırmak ister. Fazla iş yükü verir, başka bir birime görevlendirir, aşağılayıcı görülen bir iş verir, vs.

Bir akademik kurum yöneticisi düşünün.  Akademik ağırlığı yoksa bunu telafi etmenin yollarını arar. Yetki kullanarak hedeflediği akademisyene mobbing uygular. Sürekli izlemeye alır.

Bir akademik kurum yöneticisi düşünün. Kendi pozisyonunu korumak için riskli gördüğü çalışana veya çalışanlara tipik düşey ve dikey mobbing türlerini uygular. İzleme ve dosyalama yapar. O da yetmiyorsa yetkisi dâhilinde merkezden uzaklaştırır. 

Bir akademik kurum yöneticisi düşünün. Akademik hiyerarşiye uygun terfilerde kayırmacılık yapar. Kendisine yakın veya politik görüşüne, inancına, mezhebine, cemaatına yakın olanlara hiyerarşik yükselmede öncelik tanır, yakın olmayanların terfilerini geciktirir veya vermez. Üstü örtülü, belgelenemeyen, fakat yöneticiye tanınan yetki dahilinde olan bu durum da psikolojik mobbing olarak görülür. 

Akademik mobbing açık olan, görülebilen veya belgelenebilen bir durum değildir çoğu zaman. Adı üstünde, mobbing, psikolojik bir tacizdir. Cumhurbaşkanlığı tarafından İşyerlerinde Psikolojik tacizin Önlenmesi Genelgesi (2025/3) yayınlandı. Bu genelgede de yöneticilerin psikolojik tacizi önlemesi için sorumlulukları yer almaktadır.

Ancak temel bir soru ve soruna cevap bulmak gerekir! Ya mobbing uygulamasını yöneticinin kendisi yapıyorsa?

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve birebirhaber.net sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.